Το όνομα «Τρόικα» προέρχεται από τη ρωσική λέξη που δηλώνει την άμαξα –ή το έλκηθρο– που σύρεται από τρία άλογα, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει οποιουδήποτε είδους τριμερή συνεργασία. Στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής κρίσης, η Τρόικα απαρτίζεται από τρία θεσμικά όργανα:

• την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν)
• την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ)
• και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ)

Ουσιαστικά, ο ρόλος της Τρόικα συνίσταται στην εποπτεία χωρών με σοβαρά οικονομικά προβλήματα, οι οποίες λαμβάνουν χρηματοδοτικά δάνεια που χορηγούνται από την ΕΕ και το ΔΝΤ. Τα περί ων ο λόγος δάνεια, αν και έχουν επιτόκιο χαμηλότερο από εκείνα των κεφαλαιαγορών, κάθε άλλο παρά στοχεύουν στο να βοηθήσουν τις οικονομίες των χωρών που υποφέρουν να ανακάμψουν.

Μολονότι η οικονομική δυσμένεια αυτών των χωρών οφείλεται και σε αίτια εθνικού επιπέδου –όπως η υποτίμηση της διαφθοράς και οι υπερβολικά χαμηλοί φόροι– που δεν γίνεται να μη ληφθούν υπ’ όψιν, η Τρόικα εστιάζεται αποκλειστικά σε αυτά τη στιγμή που υπάρχουν πολύ πιο σημαντικά συστημικά αίτια σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Η Τρόικα, άλλωστε, θέτει κατ’ εξοχήν στο στόχαστρό της μισθούς, ωράρια εργασίας και κοινωνικές δαπάνες, διαφυλάσσοντας και πάλι τα συμφέροντα των πλουσιοτέρων.

Επιπλέον, προωθεί τα συμφέροντα των ιδιωτών πιστωτών, των τραπεζών και των λοιπών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων μεταφέροντας το χρέος στα χέρια του Δημοσίου, ενώ το ενισχύει και το ανάγει σε μη βιώσιμα επίπεδα που απαιτούν οικονομικές μεταρρυθμίσεις και μέτρα λιτότητας σε ακραίο βαθμό.

Αυτά τα μέτρα και οι μεταρρυθμίσεις, οι όροι δηλαδή που οι χώρες πρέπει να εκπληρώσουν προκειμένου να συνεχίσουν να λαμβάνουν χρήματα, έχουν καθοριστεί σε ένα είδος συμβολαίου, το οποίο ονομάζεται Μνημόνιο Συνεννόησης (ΜΣ). Η Τρόικα οργανώνει αποστολές επιθεώρησης που επισκέπτονται τις χώρες με τις οποίες έχει συνάψει ΜΣ· εφ’ όσον συμπεράνει ότι μια χώρα δεν έχει κάνει αρκετά ως αντάλλαγμα για την οικονομική βοήθεια που της έχει παρασχεθεί, μπορεί να αποφασίσει να αναβάλει την καταβολή της επόμενης δόσης. Κατά συνέπεια, η Τρόικα ασκεί εξαιρετικά ισχυρή επιρροή στις εθνικές οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές των χωρών που βρίσκονται υπό το καθεστώς της.

Η Τρόικα έδρασε για πρώτη φορά το 2010, στην Ελλάδα. Όπως αποκαλύφθηκε, η οικονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση στην Ελλάδα δεν ήταν τόσο λαμπρή όσο έδειχνε τα προηγούμενα χρόνια και, σε μια ύστατη προσπάθεια για εξεύρεση λύσης, η χώρα ζήτησε την οικονομική συνδρομή των διεθνών οργανισμών τον Μάιο του 2010. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΚΤ και το ΔΝΤ απέστειλαν κοινή αντιπροσωπεία στην Αθήνα και, μερικές μέρες αργότερα, έθεσαν επί τάπητος ένα χρηματοδοτικό πακέτο και το πρώτο ΜΣ. Αυτή ήταν και η αρχή για μια δίνη μειώσεων στις συντάξεις, περικοπών στους μισθούς, υψηλότερων φόρων, απολύσεων και ιδιωτικοποιήσεων: η Τρόικα είχε κάνει την είσοδό της.

Μετά την Ελλάδα, ακόμη τρεις ευρωπαϊκές χώρες τέθηκαν υπό την εποπτεία της Τρόικα: η Ιρλανδία τον Δεκέμβριο του 2010 (τον Δεκέμβριο του 2013, πραγματοποίησε έξοδο από το πρόγραμμα της Τρόικα, επισήμως τουλάχιστον), η Πορτογαλία τον Μάιο του 2011 και η Κύπρος τον Απρίλιο του 2013. Άλλες χώρες, όπως η Ισπανία που έχει συνάψει ένα ΜΣ για δάνεια του τραπεζικόυ της συστήματος και η Ιταλία, που δεν έχει υπογράψει κανένα ΜΣ, δεν βρίσκονται μεν υπό τον ζυγό της Τρόικα επισήμως, υφίστανται όμως εξαιρετικά σοβαρές πιέσεις για την προώθηση μεταρρυθμίσεων και μέτρων λιτότητας.

Επί της ουσίας, η Τρόικα εξασφαλίζει ότι ο απλός πολίτης πληρώνει για τα συστημικά προβλήματα στην οικονομία και για τα σφάλματα που διέπραξαν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, που είναι οι πραγματικοί υπαίτιοι της κρίσης. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια, οι Ευρωπαίοι νομοθέτες μειώνουν κατ’ εξακολούθηση τους κανονισμούς και τους ελέγχους για αυτά τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τις μεγάλες επιχειρήσεις. Παράλογο; Σαφώς, αλλά υπό το πρίσμα του νεοφιλελευθερισμού απολύτως λογικό.

Επομένως, είναι σημαντικό να αντιμετωπίζουμε την Τρόικα και τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές της όχι ως μεμονωμένο ζήτημα, αλλά ως όργανο που, σε καιρούς συστημικής κρίσης, εξυπηρετεί την προώθηση νεοφιλελεύθερων μέτρων και μεταρρυθμίσεων σε όλη την Ευρώπη. Αυτά τα μέτρα και οι κανονισμοί, που συνοψίζονται στον όρο «οικονομική διακυβέρνηση», επιβάλλοντας σταδιακά όλο και περισσότερο νεοφιλελεύθερο έλεγχο, ευνοούν τις μεγάλες επιχειρήσεις και τις χρηματοπιστωτικές αγορές ενώ εξαπολύουν επιθέσεις εναντίον δυσαπόκτητων κοινωνικών δικαιωμάτων και δημοκρατικών αξιών.

This post is also available in: Ολλανδικα, Αγγλικα, Γαλλικα, Γερμανικα, Ιταλικα, Ισπανικα, Πορτογαλικα, Σλοβενικα